De uitslag van de Zonnebloem loterij is bekend.
Kijk snel of je in de prijzen bent gevallen!
Naar de uitslagKennisbank
Vrijwilligers van onze afdeling nemen regelmatig deel aan workshops die in het kader van bezoekwerk worden georganiseerd.
In de kennisbank op deze afdelingswebsite van Berkel-Enschot is vooral kennis te vinden, die onze vrijwilligers hebben kunnen opdoen tijdens trainingen en workshops of die relevant is voor hun werk als vrijwilliger.
Bezoekwerk in de praktijk
Wanneer je als vrijwilliger met een van de gasten in gesprek raakt, gebeurt er natuurlijk iets tussen beiden. Gelijkwaardigheid is en blijft het belangrijkste uitgangspunt. Om het risico te vermijden dat deze in de knel komen, is het belangrijk om de grenzen te bewaken.
Een waardig levenseinde
Praten over dood en levenseinde is niet gemakkelijk, zeker niet als het over vrijwillige beëindiging van het leven gaat. Bovendien is er veel onwetendheid op dit terrein.
Vertrouwen op eigen kracht
Eenzaamheid. een verdrietig gevoel dat dikwijls gepaard gaat met een gevoel van machteloosheid. Hoe signaleer je het en hoe ga je er mee om?
Luisteren met drie oren
Luisteren is een manier van leven. Luisteren is aandachtig met je zelf omgaan, met mensen en het leven om je heen. Luisteren naar je zelf en luisteren naar een ander horen bij elkaar.
In balans
Over de wederkerigheid van het contact tussen gast en vrijwilliger.
Zonnebloemen als voorbeeld voor eigen groei en ontwikkeling
Aan een plant die zich ontwikkelt, kunnen we veel beleven. Door het groeiproces in stille verwondering te volgen, kunnen we ontdekken hoeveel dat met onszelf te maken heeft.
Aandachtig luisteren in verliessituaties
Troost bieden, erkennen van verdriet en pijn, elkaar proberen te begrijpen en te verstaan, zoeken naar zin en betekenis van het leven: belangrijke insteken voor een goede onderlinge communicatie in rouw- en verliesgesprekken.
Kernwaarden delen met elkaar
‘Als een bloem zich opent laat ze haar hart zien; dan toont zij zichzelf en is op haar mooist.’ Zo begon voor het vrijwilligersteam van Zonnebloem-afdeling Berkel-Enschot op 12 oktober in De Druiventros de workshop ‘Hart van de Zonnebloem’ onder de bezielende leiding van Marieke Dekkers.
Ken je grenzen
Waar ligt de grens in het contact met de deelnemer of in samenwerking met collega vrijwilligers? In hoeverre spelen de grenzen van de Zonnebloem als organisatie hierbij een rol? Vrijwilligers gingen hiermee in een workshop met elkaar aan de slag en wisselden tips en ideeën uit over wat ze als vrijwilliger kunnen doen om de grenzen te bewaken.
Hoe bedoel je?
Vrijwilligers van de Zonnebloem-afdeling Berkel-Enschot oefenden onder de inspirerende coaching van Ellen Joormann met elkaar een ochtend lang in het voeren van een goed gesprek.
Bezoekwerk met plezier
Bronnen van werkplezier voor vrijwilligers kunnen heel divers zijn. Ook de motivatie voor het werkplezier is meestal een mix van allerlei elementen: waar haal je plezier uit bij je vrijwilligerswerk, wat brengt het werk jou en je deelnemer, doet het er toe wat jij doet, klopt wat jij doet met jouw waarden in het leven?
Dinsdagochtend 29 oktober 2013. De zware najaarsstorm van de dag ervoor is inmiddels tot bedaren gekomen en de herfst laat zich vandaag weer van een mildere kant zien. Het bijna voltallige vrijwilligersteam van de Zonnebloem-afdeling Berkel-Enschot is in de ochtenduren bijeen om hun ervaringen rond het bezoekwerk met elkaar te delen en uit te wisselen. Van meet af aan wordt ieders enthousiasme gewekt, vanochtend niet meer door aanwakkerende windvlagen, maar door de bezielende start die workshoptrainer Marieke Dekkers maakt. Ze nodigt iedereen uit om aan de hand van een aantal vragen op kaartjes met elkaar in gesprek te gaan. Maar niet zonder dat zij de samenkomst heeft geopend met een mooi gedicht.
| WIE GOED DOET... Wie goed doet… |
Grenzen bewaken
Bezoekwerk: corebusiness van de Zonnebloem. Vele duizenden vrijwilligers bezoeken jaarlijks vele duizenden gasten. Waar het om gaat bij al deze bezoeken is: tijd en aandacht geven door je luisterend op te stellen, begrip en interesse tonen, vertrouwen wekken, privacy respecteren, betrouwbare informatie bieden.
Wanneer je als vrijwilliger met een van de gasten in gesprek raakt, gebeurt er natuurlijk iets tussen beiden. Zo werkt immers communicatie: het is een voortdurend wisselend proces tussen zender en ontvanger. Gelijkwaardigheid tussen gast en vrijwilliger is en blijft het belangrijkste uitgangspunt van de Zonnebloem. Maar dat betekent niet dat je je als vrijwilliger op een grenzeloos terrein begeeft of dat je van alles gaat invullen voor een ander. Om het risico te vermijden dat de wederkerigheid en gelijkwaardigheid in de knel komen, is het belangrijk om de grenzen te bewaken. Zo is de Zonnebloem er bijvoorbeeld niet om huishoudelijke taken over te nemen, medische zorg te verlenen of de administratie te doen. Om te voorkomen dat er allerlei verschillende beelden ontstaan over het Zonnebloem-werk, is het goed om daar in onderling overleg in de afdeling en binnen de beleidsvisie van de Zonnebloem heldere afspraken over te maken.
| Kijk altijd naar de zonnebloem |
Omgaan met lastige situaties
Ook al zijn de uitgangspunten duidelijk, de praktijk is soms weerbarstig. Gezelligheidsbezoekjes om een praatje te maken en samen wat te drinken, een activiteitenformulier in te vullen of even iets af te spreken vormen natuurlijk geen probleem.
Maar wat bijvoorbeeld te doen als je merkt dat iemand toch wel flink vergeetachtig aan het worden is en dat voor jou als vrijwilliger probeert te verbergen? Of hoe bewaak je dat je eigen privacy, waarden, normen en voorkeuren geen onderdeel worden van het onderling contact? Zo zijn er talloze situaties te bedenken waar het voor een Zonnebloem-vrijwilliger niet zo eenvoudig is om positie te kiezen en de grenzen te bewaken. Maar… van elkaar kun je leren: dat was ongetwijfeld de winst van de workshop Bezoekwerk in de praktijk. En het afsluitende Verhaal van de echo laat zien hoe gelijkwaardigheid en wederkerigheid aan twee zijden grote rijkdommen oplevert.
| HET VERHAAL VAN DE ECHO Een man en zijn zoon lopen in het bos, plotseling struikelt de jongen en omdat hij een scherpe pijn voelt roept hij: "Ahhhh". Verrast hoort hij een stem vanuit de bergen die "Ahhhh" roept. (bron onbekend) |
(De workshop "Bezoekwerk in de praktijk" werd speciaal op maat voor de vrijwilligers van de afdeling Berkel-Enschot gemaakt)
Hoewel het taboe enigszins aan het verdwijnen is, vinden velen het praten over dood en levenseinde geen gemakkelijk gespreksonderwerp, ook (of juist) met mensen in je directe omgeving. Bovendien is er veel onwetendheid over nieuwe ontwikkelingen ten aanzien van het levenseinde. Daarom organiseerde de Zonnebloem-afdeling Berkel-Enschot samen met het Netwerk Palliatieve Zorg Midden-Brabant op 9 november 2010 in de Druiventros de thema-ochtend ‘Een waardig levenseinde’. Sprekers waren Karin van Montfort, Arthur Polspoel en Mick Raeven, die de 25 belangstellenden ruim 2½ uur wisten te boeien.
Wat moet je zeggen als er geen woorden meer zijn.
Wat kun je betekenen als er niets meer te doen valt.
Mag ik dan alleen maar, zomaar even bij je zijn?
Omgaan met afscheid en verlies
Goede communicatie rondom het levenseinde is van cruciaal belang, betoogde oud-universitair docent theologie Arthur Polspoel en hij gaf de aanwezigen enkele waardevolle handreikingen. Je steunt en begrijpt mensen pas echt wanneer je hen ‘ziet’ en ‘hoort’, anders gezegd: zie de realiteit onder ogen en streef naar een balans tussen hoofd en hart. Daar is doorgaans veel tijd voor nodig; neem die tijd dan ook. Geef mensen de kans om de pijn door hen heen te laten gaan, erken hun pijn en bevestig die: pas dan kun je spreken van echte troost. Van belang is ook dat mensen zich doelen blijven stellen: juist daardoor kunnen ze het vaak volhouden. Probeer samen de vragen die iemand heeft te verkennen en te zoeken naar antwoorden.
Boeken van Arthur Polspoel: Eenzaam sterven (communicatie in de palliatieve zorg), Wenen om het verloren ik (over verlies en rouwen), Het leven gaat verder zeggen ze (ontmoetingen tussen lotgenoten).
Euthanasie en sedatie
Rond euthanasie en palliatieve sedatie bestaan veel misverstanden en gebrek aan feitenkennis, hield hospice-arts Mick Raeven zijn toehoorders voor. En ook hier is goede communicatie van groot belang. Euthanasie is het toedienen van medicatie met het doel de patiënt te laten sterven door die medicijnen. Palliatieve sedatie is het laten slapen van de patiënt, zodat die geen klachten meer heeft en uiteindelijk overlijdt aan zijn eigen ziekte. Bij euthanasie is dus geen sprake van natuurlijk overlijden, bij palliatieve sedatie is sprake van normaal medisch handelen en van een natuurlijke doodsoorzaak. In beide gevallen dient rekening gehouden te worden met een aantal wettelijke verplichtingen en strikte spelregels. Bij euthanasie dient er sprake te zijn van wilsbekwaamheid, vrijwilligheid, geen opwelling, ondraaglijk en uitzichtloos lijden en een goede uitvoering (o.a. door het inschakelen een scen-arts: Steun Consultatie Euthanasie Nederland). Euthanasieverzoeken zijn nooit overdraagbaar en kunnen ook nooit bij volmacht plaatsvinden. ‘Klaar zijn met het leven’ is (nog) geen legitieme reden tot euthanasie, maar in de samenleving zijn de normen aan het schuiven. Ook palliatieve sedatie is gebonden aan een aantal voorwaarden, zoals: het moet gaan om een onbehandelbaar symptoom, de patiënt moet in een stervensfase zijn en er is (meestal) overleg met de patiënt en de familie.
LEREN VERTROUWEN OP EIGEN KRACHT
Eenzaamheid: een gevoel van leegte, niet verbonden zijn met anderen, met de omgeving. Een verdrietig gevoel dat dikwijls gepaard gaat met een gevoel van machteloosheid. Het betekent niet, zoals vaak gedacht, een tekort aan menselijke contacten. Eenzaamheid ontstaat vaak na een verandering van het normale levenspatroon.
Zo’n twintig vrijwilligers van Zonnebloem-afdeling Berkel-Enschot kwamen op 1 november onder de inspirerende leiding van Marieke Dekkers bij elkaar voor een workshop waarin het signaleren van en omgaan met eenzaamheid centraal stond.
De eekhoorn en de wandelende tak
‘Weet je,’ zei de wandelende tak tegen de eekhoorn in de top van de beukenboom, ‘als je helemaal alleen bent kun je niet goed nadenken.’ De eekhoorn keek hem vragend aan en wist niet goed wat hij zeggen moest. ‘Ja’, zei hij toen, een beetje aarzelend. ‘Nou ja, ik bedoel’, ging de wandelende tak verder, ‘dat je dan steeds het zelfde denkt.’ ‘Ja’, zei de eekhoorn. ‘En niet nádenkt.’ ‘Nee.’ ‘Zoals nu.’ ‘Ja,’ zei de eekhoorn. Hij deed zijn ogen dicht en bedacht dat hij daar goed zat en dat hij de wandelende tak graag hoorde nadenken. ‘Ik denk nu ná over het nádenken, omdat ik nu niet alleen ben.’ ‘Nee.’ ‘En er echt met iemand samen over kan nádenken.’ ‘Ja.’ De wind blies langs de top van de boom en de wandelende tak ritselde even. Of rilde hij, of schudde hij iets van zich af? ‘Weet je’, zei hij. ‘Ja,’ zei de eekhoorn. ‘Ik vind nadenken heel belangrijk.’ ‘Ja.’ ‘Belangrijker dan wat dan ook.’ ‘Ja.’ ‘En ik ben blij dat ik dat nu heb bedacht.’ ‘Ja.’ Het was even stil. De eekhoorn opende zijn ogen tot een spleetje en zag dat er een droevige glimlach speelde rond de mond van de wandelende tak. ‘Weet je,’ zei de wandelende tak. ‘Ja.’ ‘Ik ben heel vaak alleen.’ Dat zijn wij allemaal wel eens, wilde de eekhoorn zeggen, maar hij bedacht dat het lelijk klonk en zei: ‘Ja’. De wandelende tak zuchtte diep. ‘Kom,’ zei hij. ‘Ik ga maar weer.’ ‘Ja,’ zei de eekhoorn en ook hij zuchtte diep want hij wist niets mooiers te zeggen. Voorzichtig wandelde de wandelende tak langs een tak naar de stam van de beukenboom, en wandelde toen langzaam naar omlaag. ‘Weet je’, riep hij nog. ‘Ja’, riep de eekhoorn. ‘Dank je wel.’ ‘Ja’, zei de eekhoorn. En peinzend keek hij het magere groene wezen na dat hem voor het eerst was wezen opzoeken en over wie nooit iemand nadacht, zover de eekhoorn wist.
(uit: Toon Tellegen, Misschien wisten zij alles, 1996, p. 85/86)
Breed spectrum van ervaringen
Eenzaamheid wordt geassocieerd met een groot aantal ervaringen, waarnemingen en gevoelens:
- alleen zijn, je alleen voelen, geen familie, geen vrienden, geen netwerk om je heen, weinig contacten met anderen, alleen thuis op jezelf, niets onder handen
- verlies van iemand, je verloren voelen, niet gehoord worden, je verhaal niet kwijt kunnen, geen mogelijkheid om je gevoelens uit te wisselen, zuchten naar gezamenlijkheid
- geen adres om aan te kloppen, niet meetellen in de samenleving, zich vergeten voelen, buiten de realiteit staan
- schaamte voor afhankelijkheid, moeilijk om je open te stellen, stil in jezelf gekeerd, verborgen verdriet, niemand tot last willen zijn
Verschillende soorten eenzaamheid
Eenzaamheid is er in verschillende soorten: interpersoonlijk (ontbreken van intieme contacten), intrapersoonlijk (vervreemding van eigen innerlijke krachten), situationeel (ten gevolge van een gebeurtenis), chronisch (langdurig), sociaal (missen van contacten), emotioneel (gebrek aan intieme contacten).
Eenzaamheid is er ook in verschillende vormen. We kennen de sociaal weerbare mensen: ze hebben een groot netwerk, maar zijn niet eenzaam. Maar er zijn ook mensen die zich eenzaam voelen, ondanks het grote netwerk dat ze om zich heen hebben. We kennen de contactarmen: mensen met een klein netwerk, maar niet eenzaam. En er zijn mensen met een klein netwerk, die zich echt eenzaam voelen en moeilijk bereikbaar zijn: de sociaal geïsoleerden. Onderzoek onder ouderen laat zien, dat in 20% van de gevallen waarin een hulpverlener eenzaamheid signaleert, de oudere zelf geen eenzaamheid ervaart. En omgekeerd geldt ook, dat in 20% van de gevallen ouderen zich eenzaam voelen terwijl de hulpverlener geen eenzaamheid signaleert.
STELLINGEN
-
Eenzaamheid wordt veroorzaakt door een gebrek aan contacten
-
Iemand die eenzaam is heeft hulp nodig
-
Als iemand eenzaam is, is het goed diegene onder de mensen te brengen
-
De eenzaamheid van een ander kun je niet oplossen
Oorzaken en gevolgen
Iedereen ervaart graag veiligheid en zekerheid door vaste levenspatronen. Maar de realiteit leert ons ook dat ingrijpende gebeurtenissen deze vaste patronen grondig kunnen verstoren. Denk bijvoorbeeld aan het overlijden van je partner, echtscheiding, ziekte, ontslag, veranderingen in de financiële situatie, huwelijk, gezinsuitbreiding, pensionering. Zulke verstoringen kunnen leiden tot gevoelens onbalans, van weerloosheid en panische leegte; een leegte die we kunnen ervaren als eenzaamheid.
Onderzoeken tonen aan, dat mensen die last hebben van eenzaamheid vanwege hun sterk verminderd afweersysteem grotere gezondheidsrisico’s lopen dan mensen die zich niet eenzaam voelen.
In een steeds dynamischer wereld lijken de veranderingen steeds sneller te gaan en worden onze patronen steeds vaker verstoord. Eenzaamheid is daarom in zekere zin voorspelbaar, een oersignaal dat er iets moet gebeuren: op zoek gaan naar nieuwe veiligheid, nieuwe patronen. In die zin is een helpend en gezond signaal. Maar wie eenzaamheid als traumatische ervaring meekrijgt, weet inmiddels dat veranderingen vergezeld gaan met verdriet en machteloosheid. Dan is eenzaamheid een remmende kracht.Wat helpt en wat niet?
De belangrijkste oorzaken van het in stand houden van eenzaamheid zijn twee opvattingen. De eerste is dat eenzaamheid wordt veroorzaakt door gebrek aan contacten; de tweede dat je machteloos en afhankelijk bent als je last hebt van eenzaamheid. Beide opvattingen zorgen ervoor dat mensen oplossingen op verkeerde plaatsen zoeken en de hulpverlening niet altijd effectief is. Dat vergroot op zijn beurt weer het gevoel van afhankelijkheid en hulpeloosheid. Hulpverleners dienen zich te realiseren dat eenzaamheid van een ander niet op te lossen is. Iemand op sleeptouw nemen, hulp bieden die afhankelijk maakt, pushen of de regie overnemen, opdringerig of bemoeizuchtig te werk gaan: al dit soort aanpakken werken dus niet. De sleutel ligt in de versterking van de eigen kracht. Dat betekent: ken jezelf, je kwaliteiten en je valkuilen, maak een plan en zoek hulp. Voor de hulpverleners houdt dit in: een luisterend oor bieden, er echt voor iemand willen zijn, niet oordelen, mogelijkheden bespreken en open vragen stellen, begrip en medeleven tonen, ruimte en veiligheid bieden, het zelfvertrouwen en zelfredzaamheid versterken.Anders gezegd, gebruik de drie grote A’s: aanraking, acceptatie en aandacht. Het Zonnebloem-thema voor 2012 is ‘aandacht voor elkaar met het oog op de toekomst’. Werkelijke aandacht betekent respect hebben voor elkaar, mensen in hun waarde laten en open staan voor een ander. Het betekent goed naar elkaar luisteren, je ogen openen en je hart openstellen.
Worstelen om op eigen benen te kunnen staan
Eenzaamheid is een kracht die aanzet tot het verleggen van grenzen, het bereiken van nieuwe doelen, het vinden van een nieuwe eigen plek in de wereld. Hulpverleners doen er geen goed aan eenzame mensen te bevestigen in hun afhankelijkheid en machteloosheid, maar kunnen voor hen op basis van gelijkwaardigheid wél een betekenisvol contact zijn.Vertrouwen op eigen kracht
Een man vindt een cocon van een vlinder en neemt deze mee naar zijn huis. Op een dag verschijnt er een kleine opening in de cocon. De man kijkt een paar uur toe hoe de vlinder worstelt om zich door de kleine opening naar buiten te werken.
Het lijkt erop dat het proces niet langer meer vooruit gaat. Het ziet er naar uit dat de vlinder zover gekomen is als hij kan en niet meer verder komt. Dus besluit de man de vlinder te helpen. Hij neemt een schaar en knipt de rest van de cocon open. De vlinder kan zich nu vrij eenvoudig losmaken.
Maar de vlinder heeft een gezwollen lichaam en verfrommelde vleugels. De man verwacht dat de vlinder elk moment zijn vleugels zal uitslaan en het lichaam daarmee ondersteunt. Maar dat gebeurt niet. De vlinder besteedt de rest van zijn leven aan rondkruipen met een gezwollen lichaam en verfrommelde vleugels. De vlinder is nooit in staat te vliegen.
Wat de man in al zijn goedheid niet begreep was dat de krappe cocon en de worsteling die nodig was om door de opening te kruipen, de manier was om de lichaamsvloeistof van de vlinder in de vleugels te pompen zodat de vlinder klaar zou zijn te vliegen als het de vrijheid had bereikt uit de cocon.
Soms zijn worstelingen precies wat we nodig hebben in het leven. We zouden nooit weten hoe sterk we zijn. We zouden nooit kunnen vliegen.
Vertrouw er op dat je de kracht hebt om door moeilijke fases heen te komen. Ze zijn er niet voor niets.BRONNEN
Jeannette Rijks, De kracht van eenzaamheid. Faktor5.nl
Theo van Tilburg & Jenny de Jong-Gierveld, Zicht op eenzaamheid. Van Gorcum. 2007
Marieke Dekkers, Achtergrondinformatie workshop ‘Ont-moeting van eenzaamheid’, Zonnebloem, Breda, 2011INTERESSANTE WEBSITES
Wat een geluk als je kunt luisteren… Wat een geluk als iemand naar jou luistert… Een mens die kan luisteren: wie zoekt daar niet naar? Als je verdriet hebt, wil je dat kunnen uiten. Als je geluk ervaart, wil je dat met iemand kunnen delen. Zoeken we niet steeds naar een mens die echt kan luisteren? Luisteren is een manier van leven. Luisteren is aandachtig met je zelf omgaan, met mensen en het leven om je heen. Luisteren naar je zelf en luisteren naar een ander horen bij elkaar. Wie zichzelf serieus neemt, neemt ook anderen serieus.
Luisteren is ook: kijken
Niet luisteren is soms gebrek aan tijd, attentie, takt, aan invoelend vermogen, bezig zijn met jezelf. Het niet kunnen of durven luisteren betekent soms ook dat je op de vlucht gaat voor moeilijke of vervelende dingen die op tafel komen.
Luisteren betekent niet alleen luisteren naar de woorden die er gezegd worden. Soms zegt iemand een onnozel zinnetje en betekent luisteren dat je hoort wat er achter de woorden ligt. Luisteren betekent ook kijken en opmerken. Je vraagt bijvoorbeeld: “Hoe voelt u zich vandaag?”, waarop de ander zegt: “Oh, goed hoor…”. Als je dan alleen op de woorden af gaat, lijkt alles in orde. Maar als je goed kijkt, dan zie je hoe iemand er verdrietig, moe of afgetobd uit ziet en je voelt aan dat het niet allemaal zo goed zit als het wordt gezegd.
Bij de ander blijven
Luisteren is heel vaak de moed hebben om met iemand de duisternis in te trekken, reisgezel te durven zijn in de nacht. Maar er zijn veel dwaalsporen. Want we willen zoveel: de ander bemoedigen, hoop geven, oplossingen aanbieden. We zijn zo vaak gewend om te zeggen: “Als je nu dit of dat eens doet”, of “Heb je dat als eens geprobeerd?” We denken dan: na regen komt zonneschijn. We doen ons best de reis te versnellen: kom op, doorzetten. We proberen de ander in ons tempo te laten lopen in plaats van hem zijn eigen tempo de gunnen. Of we gaan vergelijken: “Er zijn mensen die het nog veel zwaarder hebben, kijk maar eens goed om je heen.” Maar echt luisteren wil zeggen: bij de ander blijven, zijn waar hij of zij is. Het gaat om de ander als uniek persoon, om zijn leven, om zijn verhaal. Wie werkelijk luistert, vergelijkt niet, maar heeft oog voor déze mens. Luisteren is: geloven in de unieke betekenis van elk mens.
Sprakeloos
Luisteren naar mensen in een crisis, naar mensen die leven in onzekerheid, naar mensen die lijden: het is vaak niet zo gemakkelijk. We worden er zelf onzeker van, willen de stilte het liefst opvullen, zoeken naar pasklare antwoorden. Vaak zijn dat dan algemeenheden. We luisteren vaak slecht, omdat we ons nu al afvragen wat ze zodadelijk zullen antwoorden. Luisteren is echter veel meer, namelijk: het aandurven om geen antwoord te hebben, sprakeloos durven worden, met de mond vol tanden durven staan, evenals de ander op zoek te gaan.
| OMGAAN MET STILTE |
Aandacht
“Moet je eens luisteren”: je hoort het nogal eens, als mensen een gesprek willen beginnen. Ze klampen je aan, willen iets zeggen en vragen met aandrang om te luisteren. Vooral wie in nood is, vraagt: “Luister toch eens”.
Luisteren is niet vrijblijvend. Luisteren is een opdracht. Een opdracht om aandacht te hebben, met name voor de kleinsten, voor de mens in nood. Als we echt luisteren, worden we soms onrustig omdat we horen dat anderen niet tot hun recht komen. Luisteren zet ons in beweging, roept ons op. Wie werkelijk luistert, duldt geen onrecht. Luisteren maakt ons gevoelig voor gerechtigheid
* * *
Luisteren is leren. Wanneer je met aandacht luistert naar je zelf en naar de ander, zullen we zelf én die ander gelukkiger worden. Als je oog krijgt voor het geheim van je eigen leven en dat van een ander, dan kun je gaan ervaren dat luisteren een mens rijk maakt. Je gaat steeds meer zien, steeds meer horen, steeds meer ervaren. Je wordt er een rijker mens door.
Een mens is nooit te oud om te leren luisteren en luisterend te leren.
Dertien Zonnebloemvrijwilligers uit Berkel-Enschot en de penningsmeester van het regiobestuur Tilburg namen op 30 oktober 2012 deel aan de workshop ‘In balans’, over wederkerigheid in het contact tussen vrijwilliger en gast. Marieke Dekkers was hun trainer.
Doelstelling
Weten wat er onder wederkerigheid in de relatie gast – vrijwilliger wordt verstaan, de waarde zien van tweerichtingsverkeer tussen gast en vrijwilliger en ideeën krijgen om de wederkerigheid in de relatie tussen gast en vrijwilliger te vergroten: dit waren de doelen van de workshop.
| DE SPELD IN DE HOOIBERG |
Balans tussen geven en ontvangen
Misschien ben je bezoekvrijwilliger geworden omdat je dacht op die manier iets goeds te kunnen doen voor een medemens. Of je was juist op zoek naar een activiteit die jou zelf iets te bieden had, zoals bijv. contactmogelijkheden. Het is niet erg, maar juist goed om je er bewust van te zijn dat je het vrijwilligerswerk ook doet voor jezelf. Het is belangrijk dat er een goede balans is tussen wat je geeft en wat je terugkrijgt. Dat geldt ook voor de gast. De gast vraagt om bezoekwerk vanuit een bepaalde behoefte of wens, maar de gast heeft ook wat te bieden. Ook voor de gast is het van belang dat er een balans is tussen ontvangen en geven. Wanneer zowel de bezoekvrijwilliger als de gast balans ervaren in geven en ontvangen, kan er sprake zijn van wederkerigheid.
Gelijkwaardigheid: wederkerigheid in waardering en respect
Ondanks (fysieke) verschillen is gelijkwaardigheid in de relatie van groot belang. Gelijkwaardigheid is iets anders dan gelijkheid. Bij gelijkwaardigheid gaat het om respect en waardering van de ander, ondanks of misschien wel dankzij verschillen. Vaak zijn de verschillen vooral uiterlijk en op het eerste gezicht. Als we ons echter verdiepen tot een niveau van emoties of zingeving ontdekken we dat bezoekvrijwilliger en gast elkaar veel te bieden hebben en vanuit wederzijds respect een goed gevoel kunnen ontlenen aan het contact.
| WEDERKERIGHEID OEFENEN Vul aan: Andere vraag, ander antwoord? Deze oefening is gebaseerd op de Avatar Compassieoefening, die als doel heeft de hoeveelheid compassie in de wereld te vergroten, met als verwacht resultaat een persoonlijk gevoel van vrede. Je kunt deze oefening overal doen waar mensen samenkomen. Je doet het op vreemden, onopgemerkt. Probeer alle vijf de stappen op dezelfde persoon te doen. Stap 2 Met je aandacht op deze persoon gericht herhaal je bij jezelf: Net als ik probeert deze persoon lijden in zijn/haar leven te vermijden. Stap 3 Met je aandacht op deze persoon gericht herhaal je bij jezelf: Net als ik heeft deze persoon ervaring met verdriet, eenzaamheid en wanhoop. Stap 4 Met je aandacht op deze persoon gericht herhaal je bij jezelf: Net als ik probeert deze persoon zijn/haar behoeften te vervullen. Stap 5 Met je aandacht op deze persoon gericht herhaal je bij jezelf: Net als ik leert deze persoon over het leven. |
Grenzen aan wederkerigheid
Zonder wederkerigheid geen vriendschap, maar wederkerigheid is wel wat anders dan vriendschap. Aan het contact tussen bezoekvrijwilliger en gast zitten grenzen. Uiteraard zijn er de persoonlijke grenzen van wat iemand wel en niet prettig vindt in een contact van belang. Zowel bezoekvrijwilligers als gasten kunnen hun grenzen aan geven. Zodra grenzen worden overschreden is het afgelopen met de wederkerigheid, dat spreekt vanzelf. Daarnaast is het bezoekwerk ook ingekaderd in de procedures en afspraken die er zijn bij de Zonnebloem. Het contact tussen gast en vrijwilliger begint met een match die het bestuurslid bezoekwerk maakt. Er worden afspraken gemaakt en het is belangrijk om te weten of het bezoekwerk naar wederzijdse tevredenheid verloopt.
Vorm geven aan wederkerigheid
• Sta stil bij wat je leuk vindt om te doen met de gast en stel voor om dat ook te gaan doen.
• Vraag de gast eens om iets voor jou te doen.
• Vraag de gast wat hij/zij graag wil doen en bespreek samen hoe je dit kunt aanpakken.
• Praat met de gast over gedachten en gevoelens: wederzijds begrip bevordert de wederkerigheid.
WEDERKERIGHEID
Vragend kijk je me aan
ben jij het echt
wat heeft je hier gebracht
deel je even je tijd
of presenteer je
jouw afwezigheid
aarzelend blijf ik staan
alles wat je zegt
brengt mij verlegenheid
ik besef nu dat we
beide van elkaar
afhankelijk zijn
wat fijn dat je er bent
fluister je zacht
ik voel spijt en besef
dat ik in mijn leven
nooit aan mezelf
genoeg kan hebben
er ontstaat een diep
verlangen naar
wederkerigheid
nu nog leer je mij
dat ik niet kan geven
als ik niet wil
ontvangen
(met toestemming van de auteur, Cor van Vliet)
Aan een plant die zich ontwikkelt, kunnen we veel beleven. Door het groeiproces in stille verwondering te volgen, kunnen we ontdekken hoeveel dat met onszelf te maken heeft: iets dat verborgen aanwezig is aan het licht proberen te brengen. De zonnebloem als voorbeeld.
(uit: Bert Voorhoeve, Beelden als inspiratiebron, Christofoor, Zeist, 1988, blz. 226-227)
Boeiend groeiproces
In het voorjaar stopten we de zaden in de grond en nu moeten we omhoog kijken om de bloemen te kunnen bewonderen. Ik verbaas me ieder jaar weer over de enorme wordingskracht van deze planten. Het is boeiend het groeiproces van de zonnebloem te volgen.
Het kiemplantje komt op met twee kiemblaadjes, die zich naar de hemel uitstrekken. Vaak zien we aan het uiteinde van deze blaadjes als een spits hoedje nog het omhulsel van de zonnepit zitten. Al snel vormen zich de eerste twee bladeren. Steeds groter worden de hartvormige ruwe bladeren, tot hier een kentering in komt. De bladeren worden weer kleiner en boven in de stengel begint zich een knop te vormen met een krans van vele kleine blaadjes.
Tegenstellingen overbrugd
Na weken van voorbereiding gaat de knop open en buigt zich langzaam naar de aarde, terwijl de geel-bruine bloem zich stralend ontvouwt. Op warme zomerdagen worden de bloemen druk bezocht door bijen en hommels. Temidden van een krans van gele vlammen zien we honderden sterretjes: de pentagramvormige bloemetjes. En als deze kleine bloemetjes zijn uitgebloeid, zien we al snel het prachtige spiraalpatroon van de zonnepitten.
Een kiem in de grond heeft honderden kiemen voortgebracht. Het valt me op met welke kracht deze plant in staat is voortdurend evenwicht te scheppen tussen grote tegenstellingen. De stengel streeft met een enorme dynamiek naar de hemel. De bladeren maken een soort tegenbeweging, waarbij ze steeds meer een verbinding met de omgeving lijken aan te gaan. Tijdens de groei worden de bladeren steeds groter. Aan de ene kant is de zonnebloem stevig in de aarde geworteld, aan de andere kant lijkt het of ze zich in haar bloem helemaal met het zonlicht wil verbinden.
Begin en eind
Zolang de planten nog niet bloeien volgen ze met de knop de loop van de zon, althans in de open vlakte. De bloemen zijn allemaal naar het noord-oosten gericht, zodat ze de eerste stralen van de zon opvangen. Het steeds groter wordende bladoppervlak treedt op een gegeven moment terug om plaats te maken voor de bloem en de kelkbladen. En als de stralende bloemen te voorschijn komen, dan zijn de onderste bladeren, die de eerste groei van de plant mogelijk hebben gemaakt, verdord.
Als de zaden rijpen tot nieuwe kiemen, verwelken en sterven de bloemen. Leven en dood, groei en bloei en verwelken zijn een tijd in evenwicht, totdat steeds meer bladeren en bloemen afsterven en de zonnebloem ten slotte doorde herfststormen wordt geveld.
Evenwicht in je zelf
Het beeld van de zonnebloem kan een 'voor-beeld' worden voor onze eigen groei en wording. De zonnebloem zegt mij: zoek evenwicht tussen tegenstellingen, zoek het juiste midden. Naar het licht, naar de zon kun je alleen streven als je goed in de aarde bent geworteld, als je met beide benen op de grond staat. Je moet eerst groeien, kracht ontwikkelen voordat je bloemen kunnen openen voor de stralen van de zon. Groei in de hoogte en groei in de omgeving moeten steeds samengaan. De zoekende beweging naar het licht moet samengaan met een beweging in de omtrek, naar de wereld en naar de mensen om je heen. En wat in je tot bloei komt moet je wegschenken, moet sterven, wil er kiemkracht voor de toekomst uit voortkomen.
AANDACHTIG LUISTEREN IN VERLIESSITUATIES
Bestuursleden en vrijwilligers van de afdeling Berkel-Enschot kwamen op 30 september in hotel De Druiventros een ochtend bij elkaar om te luisteren naar en in gesprek te gaan met Arthur Polspoel, oud-docent van de Theologische Faculteit Tilburg en deskundige op het gebied van onderlinge communicatie rond verlies en rouw. Polspoel illustreerde zijn betoog met veel praktische voorbeelden en herkenbare praktijksituaties. Bovendien liet hij zien hoe ernst en humor elkaar ook op dit terrein goed gezelschap kunnen houden.
Rouw en verlies
Rouw en verlies bestrijken een breed levensterrein en hebben ten diepste te maken met de essentie van het leven, met datgene wat van grote betekenis is op iemands levensweg. Maar de maatstaven om te beoordelen wat dat is, verschillen van mens tot mens. Zo is de slagkracht van een veertigjarige om ondanks alle tegenslag en ellende weer opnieuw een way of life te vinden meestal groter dan die van een vijfentachtigjarige. Hoe ouder je bent op het moment dat je partner overlijdt, hoe moeilijker de verwerking ervan kan zijn: je spankracht om dit te accepteren en een plaats te geven op je eigen levenspad neemt in de loop der jaren vrijwel zeker langzaam af. Naarmate je ouder wordt, groeit natuurlijk het risico van verlies. Het – soms noodzakelijk – loslaten van het verleden valt niet iedereen even gemakkelijk en voelt niet zelden als een pijnlijk verlies. Daarbij komt ook nog dat het gevoel van ontbreken van perspectief met de jaren groeit; hetgeen het verlies er niet gemakkelijker op maakt.
Troost
Wanneer je met verlies geconfronteerd wordt, is ‘omkeren, niet toelaten, ontkennen’ vaak de eerste reactie. Begrijpelijk, want je wilt niet weten dat verlies jou treft. Maar de wereld draait door en je zult zelf stappen moeten zetten om de realiteit van het verlies toe te laten. Ouderen begrijpen dat enerzijds vaak sneller, maar komen anderzijds minder gemakkelijk tot daadwerkelijk handelen, omdat het ontwikkelen van perspectief niet of moeizaam lukt.
Belangrijk bij het troosten van mensen die met pijn en verlies te maken krijgen is het toelaten van emoties. Geef hen de ruimte om te huilen: het lucht op en werkt bevrijdend. Het is net zoals met vuur: als het oplaait, verbrandt het, ook al blijft er as over. Troosten is niet de pijn kleiner maken, maar het erkennen van pijn. In concreto betekent dat: proberen te begrijpen hoe moeilijk het is om die pijn te ervaren. Het verwerken ervan moet je echter zelf doen.
Verstaan en begrijpen
Als je voelt dat je begrepen wordt waarom je pijn ervaart en verdriet hebt, geeft dat vertrouwen en helpt het om je pijn beter te verdragen. Een luisterend oor dat het verdriet van een eenzame ander erkent, kan eraan bijdragen om de pijn te verzachten en draaglijker te maken. Eenzaamheid is immers niet het ontbreken van contacten pur sang, maar heeft eerder te maken met het ontbreken van de intensiteit en waardevolheid van de contacten. Soms zijn woorden in de communicatie het beste instrument, in andere gevallen hebben gebaren meer en beter effect. Ook stilte kan heel vruchtbaar zijn in een gesprek; dat is vaak een kwestie van aanvoelen, net zo goed als ‘er gewoon zijn’. Zeg niet te gauw ‘dat je het allemaal wel begrijpt’ (want sommige dingen zijn gewoon niet te snappen of te begrijpen). De kans dat de ander ingaat op woorden en gebaren van troost wordt alleen maar groter als deze zich écht begrepen weet. Laat dus vooral je gevoel spreken en laat merken dat je minstens probéért te begrijpen waar en hoe diep de pijn of het verdriet zit. Blijf vooral ook realistisch en spreek gerust je twijfels uit over de eensgezindheid van wat waarheid is: je hoeft het zeker niet in alles met elkaar eens te zijn.
Zin- en betekenisgeving
In rouw- en verliessituaties hoor je nogal eens dat het allemaal zo weinig zin of doel meer heeft. Zin- en betekenisgeving is een van de belangrijkste problemen in dit soort perioden. Maar zingeving kun je niet aanreiken of afdwingen, je moet dat zelf ontdekken. Ook hier geldt: probeer in eerste instantie in zulke gesprekken eerst aan de kant van de ander te gaan staan om er achter te komen waarom zingeving niet lukt. Pas dan is het mogelijk om voor een zinvol doel op pad te gaan. Niet zelden moeten daarvoor bestaande waardepatronen vanwege de omstandigheden worden aangepast, veranderd of bijgesteld. Aarzel niet om houvast te zoeken in de vertrouwde dingen; maar sta het rouwproces wel beweging toe, ook al verandert de wereld om je heen. En juist omdat je in dit soort gesprekken te maken krijgt met de uniciteit van een mens blijft het iedere keer uitdagend en boeiend om elkaar te ontmoeten, juist misschien wel in een veranderde samenleving waarin een omslag heeft plaatsgevonden van collectieve patronen naar individuele belevingen.
Boeken van Arthur Polspoel: Eenzaam sterven (communicatie in de palliatieve zorg), Wenen om het verloren ik (over verlies en rouwen), Het leven gaat verder, zeggen ze (ontmoetingen tussen lotgenoten), Het was toch een mooi leven (rouw van ouderen over het verlies van de partner).
'Als een bloem zich opent laat ze haar hart zien; dan toont zij zichzelf en is op haar mooist.’ Zo begon voor het vrijwilligersteam van Zonnebloem-afdeling Berkel-Enschot op 12 oktober in De Druiventros de workshop ‘Hart van de Zonnebloem’ onder de bezielende leiding van Marieke Dekkers.
Uitgroeien van een traditioneel taakgerichte organisatie naar een open, flexibele en naar buiten gerichte vrijwilligersorganisatie waar deelnemers en vrijwilligers elkaar weten te vinden op grond van gemeenschappelijke interesses en tijdsbestedingen. Aan dit toekomstbeeld wil de Zonnebloem de komende jaren werken. Daarom is het anno 2015 tijd voor een omslag in visie en missie van De Zonnebloem.
De verzorgingsstaat zoals wij die kennen, heeft zijn langste tijd gehad. Mensen zullen in de toekomst meer verantwoordelijkheid moeten nemen voor voorzieningen die zij naast de feitelijke medische zorg nodig hebben. De doelgroep van de Zonnebloem – mensen met een lichamelijke beperking – is daar niet altijd toe in staat. Zij worden geacht langer zelfstandig te blijven wonen en dat kan de kans op sociaal isolement vergroten. De Zonnebloem ziet hier een duidelijke rol weggelegd en stelt zich tot doel om mensen die door hun lichamelijke beperking in een sociaal isolement dreigen te komen, bij de samenleving te blijven betrekken door sociale en recreatieve activiteiten mogelijk te maken.
De vrijwilligers van de Zonnebloem hebben door de jaren heen laten zien dat zij beschikken over veerkracht, warmte en betrokkenheid. Waarden als wederkerig vertrouwen en samenwerking, een luisterend oor bieden, er zijn voor de ander en iets voor hem of haar kunnen betekenen zijn ook voor de vrijwilligers van afdeling Berkel-Enschot richtinggevend, zoals bleek tijdens het spontaan en in onderling vertrouwen delen van ieders belevingen en ervaringen.
Boeiend en inspirerend waren ook het delen en concretiseren van uitgangspunten en kernwaarden van Zonnebloem-vrijwilligers: integer, betekenisvol, sociaal en optimistisch.
| KERNWAARDEN VAN ZONNEBLOEM-VRIJWILLIGERS Integer Betekenisvol Sociaal Optimistisch |
Op 11 oktober 2016 namen vrijwilligers van de Zonnebloem-afdeling Berkel-Enschot deel aan de ‘Ken je grenzen’. Ellen Joormann – deskundige in training en teamcoaching – leidde deze workshop op inspirerende en professionele wijze.
Doelstelling van de workshop was: vrijwilligers op de juiste wijze te kunnen laten omgaan met moeilijke situaties, het vergroten van inzicht in de eigen grenzen en weten wat je kunt om de grenzen te bewaken. Tijdens huisbezoeken kunnen immers situaties ontstaan waarbij vrijwilliger en/of gast zich moeten afvragen waar voor beiden in het onderlinge contact de grenzen liggen. Aan de hand van praktijkvoorbeelden werd duidelijk hoe deze grenzen kunnen worden bepaald. Onderwerpen als: wat te doen met te persoonlijke informatie, specifieke wijze van begroeten, nadrukkelijk beroep doen op hand- en spandiensten, maar ook het bepalen van grenzen bij het ervaren van grof taalgebruik en slecht humeur kwamen uitvoerig aan de orde. Coach Ellen Joormann bracht de vraagstukken onder in een aantal blokken, zoals: emotionele grenzen, inhoudelijke grenzen, gedragsgrenzen en fysieke grenzen. De vrijwilligers bogen zich in groepjes over deze onderwerpen en bespraken deze nadien met elkaar.
Tips en adviezen die naar voren kwamen en meegenomen werden:
- volg je gevoel en intuïtie in situaties waarin je twijfelt;
- laat je door niemand iets aanpraten;
- geef je grens aan;
- gun je zelf om af en toe de grens op te zoeken (risico nemen);
Met cursussen, workshops en trainingen stelt het Nationaal Bureau van de Zonnebloem vrijwilligers in staat om hun vrijwilligerswerk op professionele wijze uit te voeren. De workshop ‘Ken je grenzen’ werd door iedereen als zeer waardevol ervaren. Naast de serieuze aanpak was er ook ruimte voor ontspanning en humor.
De kernwaarden van de Zonnebloem helpen vrijwilligers om het beste te halen uit henzelf en het werk dat ze doen. Deze kernwaarden zijn: integer, betekenisvol, sociaal en optimistisch. Binnen deze kernwaarden kunnen allerlei activiteiten tot stand komen.
Ook het voeren van een goed gesprek is een van de middelen om binnen deze kernwaarden te werk te gaan en het contact met Zonnebloemgasten tot stand te brengen en vorm te geven. De bijbehorende basishouding: je inleven in de situatie van de ander, hem of haar respectvol benaderen, goed te luisteren en terug te geven wat je hebt gehoord. Op deze manier kan een goed gesprek tot stand komen. Maar… dat is vaak gemakkelijker gezegd dan gedaan, zeker als daar nog bij komt dat het succes van onderlinge communicatie voor 80% wordt bepaald door non-verbale elementen (zoals houding en gezichtsuitdrukking) en slechts 20% door het gesproken woord.
Om van een gesprek een goed gesprek te maken, is een aantal dingen van belang: actief luisteren, effectieve vragen stellen en doorvragen, samenvatten.
Actief luisteren is enerzijds informatie van de gesprekspartner ophalen en daar vragen over stellen, anderzijds ruimte geven aan wat de ander ter sprake brengt en aan gevoelens of gedachten kwijt wil. Dat betekent: aandacht geven, proberen de gedachtegang van de ander te volgen, attent zijn op wat je tussen de regels door hoort en waarneemt en je eigen verhaal op afstand houden. Valkuilen zijn dan: vooruitlopen op wat er nog komen gaat, selectief luisteren of iemand op woorden pakken.
Het stellen van vragen kenmerkt een goed gesprek. Open vragen hebben de voorkeur boven gesloten vragen. Een gesloten vraag geeft de ander immers meestal veel minder ruimte, terwijl een open vraag de ander uitnodigt om met zijn of haar verhaal voor de dag te komen. Belangrijk hierbij is om geen meerdere vragen tegelijkertijd te stellen, niet te wachten op antwoord of het antwoord zelf te geven, suggestieve vragen te stellen. Doorvragen is vaak belangrijk omdat er meestal meer vragen nodig zijn om antwoorden van de ander helderder te krijgen.
Samenvatten van wat de ander gezegd heeft is eigenlijk cruciaal om een goed gesprek met elkaar tot stand te brengen. Samenvatten betekent niet: onderdelen van het gesprek over het voetlicht brengen of letterlijk herhalen van wat de ander te berde heeft gebracht, maar in eigen woorden weergeven wat de ander heeft gezegd. Samenvattingen kunnen niet alleen dienen als toetssteen of men elkaar goed begrepen heeft of ordening van informatie, maar ook voor sturing van het gesprek of het stoppen van woordenstromen.
Op donderdag 25 oktober 2018 namen twintig vrijwilligers van de Zonnebloem-afdeling Berkel-Enschot deel aan een bijscholingsochtend: workshop ‘Bezoekwerk met plezier’. Onder deskundige leiding van Anne Loeke van Erven werden vaardigheden aangereikt en ervaringen gedeeld om het werk van de vrijwilligers deskundig en met nog meer plezier te kunnen vervullen. De plezierige en professionele wijze waarop Anne Loeke de workshop leidde maakte de workshop - naast een interessante en nuttige kennisoverdracht - ook tot een geanimeerde bijeenkomst.
Bronnen van werkplezier voor vrijwilligers kunnen heel divers zijn: ergens bij willen horen, graag meedenken en meebeslissen, inhoudelijke uitwisseling over het werk, beloning in de vorm van aandacht voor de persoon, zinvol bezig zijn, doen waar je goed in bent. Ook de motivatie voor het werkplezier is meestal een mix van allerlei elementen: waar haal je plezier uit bij je vrijwilligerswerk, wat brengt het werk jou en je deelnemer, doet het er toe wat jij doet, klopt wat jij doet met jouw waarden in het leven?
Ook vrijwilligerswerk voor de Zonnebloem doen vrijwilligers om uiteenlopende redenen. Globaal zijn deze te rangschikken rond een gedragscode die beschrijft hoe we bij de Zonnebloem met elkaar omgaan. Een code die gebaseerd is op de vier kernwaarden van de Zonnebloem: integer, betekenisvol, sociaal en optimistisch.
| GEDRAGSCODE VAN DE ZONNEBLOEM Integer Ga respectvol om met elkaar, Doe wat je belooft, respecteer grenzen van een ander en van jezelf. Spreek elkaar aan op ongewenst gedrag en kijk kritisch naar jezelf. Betekenisvol Maak je vrijwilligerswerk van toegevoegde waarde. Neem de tijd om naar de ander te luisteren en leer van elkaar. Leg uit wat je doet en waarom, maar heb ook oog voor kwaliteiten en interesses van een ander. Sociaal Kijk naar elkaar om: praat met elkaar en niet over elkaar. En denk niet voor een ander. Creëer een sfeer van veiligheid en vertrouwen. Kortom, behandel een ander zoals je zelf behandeld wilt worden. Optimistisch Ga positief aan de slag. Handel vanuit mogelijkheden en denk in oplossingen. Geef het goede voorbeeld en ga ervan uit dat de ander het goed bedoelt. |
Geen enkel gesprek is hetzelfde, net zo goed als gesprekspartners vanuit hun eigen situatie en visie eraan deelnemen. Een oppervlakkig gesprek over koetjes en kalfjes verloopt anders dan een diepgaand gesprek over de zin van het leven, een adviesgesprek is niet vergelijkbaar met een slechtnieuwsgesprek, een sollicitatiegesprek is geen functioneringsgesprek. Ook het soort vragen verschilt van gesprek tot gesprek. Soms zijn open vragen het meest voor de hand liggend (“Hoe gaat het met u?” of “Wat is er gebeurd?”), dan weer zijn gesloten vragen misschien noodzakelijk (“Wilt u koffie of thee?” of “Voelt u zich alleen?”).
In een goed gesprek mogen suggestieve vragen (“U snapt toch wel…” of “U wilt toch wel…”) eigenlijk niet klinken. Wat wél van belang is, is doorvragen: het helpt je je indruk te checken, het vormt een aanmoediging om verder te vertellen of om de werkelijke boodschap duidelijk te krijgen, het brengt verdieping aan en heeft invloed op de voortgang of wending van het gesprek. Enkele ezelsbruggetjes kunnen daarbij zijn: ECO (Empatisch zijn, Contact maken, Oprecht interesse tonen), LSD (Luisteren, Samenvatten, Doorvragen) en NIVEA (Niets Invullen Voor Een Ander).