Stamppotbuffet 2023
Een gezellige middag met als afsluiting stamppot
Een gezellige middag én stamppot bij de Zonnebloem
Op vrijdagmiddag 8 december kwamen we met een grote groep deelnemers van onze Zonnebloem afdeling Marknesse/Luttelgeest bij elkaar voor een gezellige middag, met als afsluiting een stamppotbuffet.
Bij binnenkomst drinken we wat warms en daarna beginnen we aan onze spelletjes Bingo.
Een van onze deelnemers heeft voor de hoofdprijzen een paar prachtige houten kaarshouders gemaakt.
Tussen de spelletjes door laten we ons de advocaatjes met slagroom en andere versnaperingen goed smaken.
Rond 16:30 uur worden de verschillende stamppotten binnen gebracht en genieten we met elkaar van dit lekkers.
Waar komt stamppot vandaan?
Nergens zijn we zo gek op stamppot als in Nederland en sommige delen van België, waar het bekend is onder de naam stoemp. Het wordt gezien als een oer-Hollands gerecht wat graag op koude winterdagen wordt gegeten.
Stamppot is een éénpansgerecht van aardappelen, boerenkool, zuurkool, andijvie of wortels en uien dat wordt opgediend met (rook)worst of een lapje vlees en jus.
Lange tijd, tot in de twintigste eeuw, werden dergelijke gerechten echter bereid tijdens de oogstmaanden (eind juli tot begin oktober), wanneer arbeiders lange dagen maakten op het land en veel energie nodig hadden om het zware werk te kunnen verrichten.
De stamppot van aardappels, wortels en uien wordt hutspot genoemd.
Het begrip hutspot wordt al vanaf de zestiende eeuw gebruikt. In historische bronnen wordt vanaf deze tijd melding gemaakt van onder andere huspot, hussepot en hutsepot.
De beroemdste melding van hutspot betreft de inhoud van een ketel die door de Spanjaarden in de nacht van 2 op 3 oktober 1574 bij Leiden op de Lammenschans werd achtergelaten. Een schans is een oud verdedigingswerk, meestal gemaakt van afgegraven aarde, die de stad afsloot van de buitenwereld.
Tijdens de eerste fase van de Tachtigjarige Oorlog, (die van 1568 tot 1648 duurde) was Leiden van 30 oktober 1573 tot 3 oktober 1574 belegerd door het Spaanse Leger. De stad was hermetisch afgesloten en de Leidenaren stierven door besmettelijke ziektes en ondervoeding. Toen de situatie nijpend werd lukte het de Leidenaren om via postduiven contact te maken met de Geuzen van Willem van Oranje.
Willem van Oranje sloot zich in september 1574 aan bij de geuzenvloot om het ontzet (de bevrijding) van Leiden voor te bereiden. Het plan van de Geuzen, die met hun vloot vlakbij Leiden lagen, is om de dijken van Holland door te steken. Als het land rondom Leiden onder water zou lopen, konden de boten van de Geuzen naar de Leidse stadspoorten varen om de Spanjaarden te verrassen met een aanval. Een ingrijpende beslissing: veel vruchtbaar land zou door het onder water zetten voor lange tijd onbruikbaar zijn.
Toch staken de Geuzen de dijken door. Toen begin oktober de wind naar het zuiden draaide en aanwakkerde tot stormkracht, stroomde het water de Leidse regio binnen. De geuzenvloot kon met zijn platbodems de stad naderen.
Het water steeg en steeg en in de nacht van 2 op 3 oktober stortte de verzwakte Leidse stadsmuur in. De Spanjaarden vluchtten in paniek, bang voor een aanval van de Leidenaren en het opkomende water en lieten op de Lammenschans een pot met wortelen, pastinaken, uien en vlees op het vuur achter. De inhoud van deze ketel werd door de Leidenaren hutspot genoemd. Hutspot is hiermee de oudste stamppot van Nederland.
De Leidse vrijbuiter Gijsbert Cornelisz Schaeck durfde als eerste op de vroege ochtend van 3 oktober 1574 de Lammenschans te betreden en zag dat het verdedigingswerk er verlaten bij lag. Hij liet de Geuzenleider Boisot weten dat de bevrijdingsvloot zonder gevaar Leiden kan binnenvaren. De volgende morgen varen de Geuzen de stad binnen. Ze hebben haring en wittebrood bij zich. De stad is bevrijd.
.
De inhoud van de op de Lammenschans achtergelaten ketel was geprakt en de Nederlanders hebben hier hun eigen variant van gemaakt. De pastinaak werd 300 jaar later, bij de komst van de aardappel in ons land, vervangen door de Hollandse aardappels (piepers).
De ketel werd het symbool voor het overleven van de hongersnood en hutspot werd hét voedsel van 3 oktober. De ketel is het bekendste voorwerp dat aan het Leidens Beleg en Ontzet herinnert. Ieder jaar op 3 oktober herdenkt en viert Leiden de bevrijding van de bezetting van het Spaanse leger.
Rond de negentiende eeuw zijn de Nederlanders pas echt begonnen met het stampen van de aardappels, zoals wij dit nu kennen. Een stamppot bestaat altijd uit groente en aardappelen. Vaak wordt het gegeten met spekjes en een stukje rookworst. De traditionele stamppotten zijn de zuurkool, hutspot, boerenkool en andijvie. Hieronder zie je de traditionele stamppotten zoals deze vroeger en nu nog steeds gegeten worden en zie je ook een aantal moderne varianten.
Traditionele stamppotten:
Andijvie: rauwe andijvie, aardappelen en spekjes.
Zuurkool: zuurkool, aardappelen en spekjes.
Boerenkool: boerenkool het liefst waar de vrieskou overheen is geweest buiten of in de vriezer. Verder bestaat het uit aardappelen en rookworst of metworst.
Hutspot: wortelen, uien, aardappelen.
Hete bliksem: aardappelen en appelen.
Moderne stamppotten:
Hawaï: aardappelen, ananas, appel, rode paprika en een stukje kipfilet.
Snijbonen: aardappelen, snijbonen en varkensworst.
Stamppot rode kool: aardappelen, appel, rode kool en een gehaktbal of braadworst.
Blote billetjes in het gras: aardappelen, sperziebonen en witte bonen. De aardappelen met de sperziebonen stampen en dan de witte warme bonen erdoor roeren.
Terug naar 8 december 2024:
Als iedereen zijn buikje vol gegeten heeft is de middag al weer om en is het rond 18:00 uur tijd om naar huis te gaan.
We bedanken de heer Swillens en slagerij Pees voor de verzorging van al het lekkers.
De heer Wim van Gerwen bedanken we voor het vervaardigen van de mooie houten kaarshouders.
En we bedanken al onze vrijwilligers voor hun hulp vandaag én tijdens het afgelopen jaar, zonder jullie hulp zouden onze activiteiten niet kunnen plaatsvinden.
We wensen iedereen gezellige feestdagen en alle goeds voor 2024.
