Burgemeester en rolstoeler Otwin van Dijk: 'Laten we kwetsbaarheid omarmen’

In ‘Gezichten van de Zonnebloem…’ maak je kennis met mensen die op een bijzondere manier betrokken zijn bij de Zonnebloem. Vrijwilligers, deelnemers, donateurs en medewerkers: zij dragen allemaal bij aan ons belangrijke werk voor mensen met een lichamelijke beperking. In deze aflevering ontmoeten we Otwin van Dijk, de enige Nederlandse burgemeester die in een rolstoel zit. Hij voelt het als zijn plicht zich in te zetten voor mensen met een beperking. “Vrouwen lieten de emancipatie van de vrouw ook niet aan mannen over.” 

Otwin van Dijk heeft bijna altijd de mouwen van zijn overhemd opgestroopt. Het is handig, omdat ze zo niet snel tussen de wielen van zijn rolstoel komen. Maar meer dan dat, gaat er een boodschap vanuit. De burgemeester van de Achterhoekse gemeente Oude IJsselstreek is een vechter met een duidelijk doel voor ogen: gelijkheid voor mensen met een beperking. Want er valt nog een wereld te winnen op dat gebied. 

Hoge dwarslaesie 

Achttien jaar was hij, toen hij bij een op het oog onschuldige duik een hoge dwarslaesie opliep. Haast net zo vervelend als het fysieke ongemak verliep zijn kennismaking met het zorgstelsel. “IJdeltuit als ik was, zocht ik een mooie sportrolstoel uit van 6000 gulden. Die paste precies bij me. En ik bespaarde daarmee 39.000 gulden ten opzichte van de elektrische én de duwrolstoel waarvoor ik in aanmerking kwam. Had ik goed over nagedacht, vond ik. Niet dus. Omdat ik nu eenmaal in een bepaalde categorie viel en mijn indicatiepakketje al was vastgesteld, heb ik echt bezwaarschriften moeten indienen om het voor elkaar te krijgen.” 

Activistisch

Nog een voorbeeld. “Ik wilde gaan studeren in Nijmegen. Het openbaar vervoer was geen optie, dus wilde ik mijn OV-kaart inleveren om aangepast vervoer te kunnen regelen. In een brief antwoordde het GAK dat het dat niet hoefde te faciliteren. Ik zou later toch een uitkering krijgen, studeren was niet nodig. Dus een jaar eerder had ik met dezelfde hersenen kunnen gaan studeren, maar met vier wielen onder mijn kont niet meer? Daar werd ik wel activistisch van, ja.” 

Vanzelfsprekend 

Net als de meeste Nederlanders dacht Van Dijk dat we het in ons land eigenlijk wel goed hadden geregeld. De praktijk bleek anders. “Ik was gewend naar mijn favoriete kroeg te gaan, de trein in te stappen, overal naar het toilet te kunnen. Opeens was niets vanzelfsprekend en moest ik dingen plannen. En nog steeds zijn veel stations, gebouwen of bussen slecht toegankelijk. Bij een duizend jaar oud kasteel snap ik dat, bij recente bouw niet. Dan is er gewoon iets fout.” 

Altijd apart 

Maar toegankelijkheid is slechts een randvoorwaarde, zegt Van Dijk. Het gaat vooral om de juiste insteek. “Mijn grootste verbazing, nog steeds, is dat we goed voor mensen denken te zorgen. We zetten ze echter wel apart. Als het reguliere openbaar vervoer slecht toegankelijk is, laten we er aangepaste busjes achteraan rijden. Kun je niet goed mee met het reguliere onderwijs, dan zijn er speciale scholen. En in plaats van de arbeidsmarkt te veranderen, mogen mensen in aparte halletjes aangepaste werkzaamheden verrichten. Wie niet aan het smalle begrip ‘normaal’ voldoet, wordt in Nederland apart gezet.”

 VN-verdrag 

Als voorzitter van de stuurgroep Alles Toegankelijk zette Van Dijk zich jarenlang in voor verandering. Eenmaal in de Tweede Kamer maakte hij zich sterk voor de Nederlandse ratificatie van het VN-verdrag voor de rechten van mensen met een beperking. Die bekrachtiging kwam er in 2016, als laatste land in West-Europa en tien jaar nadat het verdrag werd gesloten. En nu als burgemeester is hij ambassadeur van de stuurgroep van de Vereniging Nederlandse Gemeenten om datzelfde VN-verdrag lokaal in het beleid te laten terugkomen. 

Drijfveer 

Is hij niet bang om te worden gezien als die burgemeester in de rolstoel? “Nee, ik zet me ook voor veel andere zaken in. Maar ik heb wel een specifieke drijfveer om deze dingen in de samenleving te veranderen. We zijn toe aan emancipatie voor mensen met een beperking. De maatschappij wordt er toch leuker van als we alles met elkaar doen? We moeten alleen zelf het initiatief nemen en doorbraakjes forceren.” 

Kleine stapjes 

Ondanks dat er nog veel te verbeteren valt, zijn die doorbraakjes er zeker. “VNO-NCW doet zijn best de arbeidsmarkt inclusiever te maken. Veel gemeenten hebben een werkgroep die mooie resultaten boekt. Kleine dingen hebben vaak al enorme betekenis. Een app met alle semiopenbare toiletten waar je met een rolstoel terecht kunt, festivals die verlaagde barren maken zodat iedereen bier kan halen. Zulke initiatieven maken het verschil tussen thuisblijven of op stap durven. Zo moeilijk is het allemaal niet.” 

Kwetsbaarheid 

En tot slot: kwetsbaarheid mag best een onderdeel van de samenleving zijn, vindt Van Dijk. “Is het erg dat mijn vrouw me ’s ochtends helpt uit bed te komen? Er zijn maar weinig mensen die alles kunnen. Ik help op mijn beurt anderen met het invullen van formulieren. Een beetje hulpbehoevendheid is niet erg. Ik merk dat mijn rolstoel soms zelfs van pas komt. Hij maakt me benaderbaar, inwoners vinden dat ze makkelijker op mij kunnen afstappen. Kwetsbaarheid maakt de afstand tussen mensen minder groot. Laten we haar daarom omarmen.” 

Toegankelijkheidsproject van de Zonnebloem

Met het project Onbeperkt Eropuit van de Zonnebloem zetten we ons in voor een 100% toegankelijke vrijetijdssector. Op onze pagina van Onbeperkt Eropuit lees je hier meer over.